NOT: Raporda yer alan veriler; Mezopotamya Ajansı, DFG, JINNEWS, Bianet, Evrensel, MLSA Turkey, expressioninterrupted.com, ifade.org.tr @engelliweb, freewebturkey.com ve çeşitli ulusal ve yerel gazetelerden edinilen bilgi, belge ve raporlamalardan derlenmiştir.
-Veriler değişkenlik arz edebilir. Derneğimizin yaptığı araştırmalar sonucu elde edilen rakamlar en azı ifade etmektedir, veriler daha fazla da olabilir.
-Raporda yer alan “cezaevian kadın gazeteci sayısı” bu gazetecilerin halen cezaevinde olduğu anlamına gelmez, tutuklanıp serbest bırakılmış da olabilirler.
| DEĞERLENDİRME |
Gazeteciler, hem mesleki faaliyetleri hem de toplumsal kimlikleri nedeniyle çok yönlü baskı ve şiddet mekanizmalarına maruz bırakılmaktadır. Mezopotamya Kadın Gazeteciler Derneği (MKG) olarak hazırladığımız Ağustos 2025 Hak İhlalleri Raporu, Türkiye’de basın özgürlüğünün geldiği vahim tabloyu ve gazetecilere dönük sistematik ayrımcılığı bir kez daha ortaya koymaktadır.
Ağustos ayı boyunca gazeteciler doğrudan tehdit edilmiş, haber takibi engellenmiş ve yargı taciziyle karşı karşıya kalmıştır. Dijital medya üzerinden aldığı tehditler nedeniyle suç duyurusunda bulunan kadın gazeteci C.K., ancak failin tutuklanmasıyla korunabilmiştir. Bu örnek, gazetecilerin yaşam hakkının tehlikede olduğunu gösteriyor.
Gazetecilerin kriminalize edilmesi, Ağustos ayında da farklı biçimlerde devam etmiştir. Gazeteci Rahime Karvar’a elektronik kelepçe takılması, ifade özgürlüğünü kısıtlayan cezalandırıcı yöntemlerin nasıl normalleştirildiğini göstermektedir.
Öte yandan Anayasa Mahkemesi’nin, JINNEWS Haber Müdürü Öznur Değer ve gazeteci Dicle Müftüoğlu’nun başvurularında yalnızca kısmi hak ihlali tespit etmesi, ifade özgürlüğü açısından yetersiz bir yaklaşımın ifadesidir. Gazetecilerin uzun tutukluluk sürelerine maruz bırakılması, dosyalara erişim kısıtlamaları ve tarafsız olmayan yargılamalar, adalet sistemine olan güveni derinden sarsmaktadır.
Gazetecilerin mesleklerini sürdürmelerinin önündeki engeller yalnızca fiziksel tehdit ve yargı taciziyle sınırlı değildir. Ekonomik baskılar da bir tür sansür işlevi görmektedir. Nefes gazetesinde 13 basın emekçisinin işten çıkarılması, medya alanında güvencesizliğin ve örgütsüzlüğün gazeteciler üzerindeki yıkıcı etkisini bir kez daha gözler önüne sermiştir.
Ağustos ayında Basın İlan Kurumu’nun Mersin’deki sekiz yerel gazetenin ilan hakkını süresiz durdurması ise, ekonomik baskıların sistematik hale geldiğinin göstergesidir. Bu karar, yalnızca yerel basını değil, o basın üzerinden halkın haber alma hakkını da doğrudan zedelemiştir.
Dijital alanda ise erişim engelleri, hesap kapatmaları ve ilan yasakları yoluyla bağımsız medyanın sesi kısılmak istenmiştir. Yeni Yaşam, Xwebûn, Ajansa Welat, Kaos GL ve ETHA gibi medya kuruluşlarının dijital medya hesaplarının engellenmesi, eleştirel basını görünmez kılmaya dönük bilinçli bir müdahaledir. Dijital ablukalar, yalnızca basın özgürlüğünü değil, toplumun demokratik katılım kanallarını da kapatmaktadır.
Türkiye’de yaşanan ihlaller ağır olsa da, gazetecilere yönelik saldırılar yalnızca sınırlarımızla sınırlı değildir. Filistin’de süregelen savaş ve işgal koşullarında gazeteciler doğrudan hedef alınmakta, kadın gazeteciler de dahil olmak üzere çok sayıda basın çalışanı katledilmektedir. İsrail’in Filistin’e yönelik saldırılarında, aralarında gazeteci Meryem Ebu Dekka’nın da olduğu 6 gazeteci katledildi. Gazeteci Meryem Ebu Dekka, Independent Arabia ve AP’nin de bulunduğu çeşitli medya kuruluşlarında gazetecilik yapıyordu.
Gazze’de son aylarda yaşanan saldırılarda, haber takibi yapan gazetecilerin yaşamlarını yitirmesi, basın özgürlüğünün evrensel ölçekte nasıl yok sayıldığını göstermektedir. Gazetecilerin katledilmesi, yalnızca bireysel yaşam hakkına değil, tüm toplumların bilgi alma hakkına yönelik bir saldırıdır. Bu durum, basının susturulmasının küresel bir siyaset haline getirildiğini göstermektedir.
MKG olarak, Filistin’de yaşamını yitiren meslektaşlarımızı saygıyla anıyor, onların mücadelesinin bizlere bıraktığı hakikat arayışını büyütme sorumluluğunu bir kez daha yineliyoruz.
Gazeteciler, yalnızca mesleki faaliyetleri nedeniyle değil, aynı zamanda kadın kimlikleri nedeniyle de çifte ayrımcılığa uğramaktadır. Erkek egemen zihniyet, kadınların kamusal alanda söz söylemesini tehdit olarak görmektedir. Bu nedenle gazeteciler, hem gazeteci oldukları için susturulmakta hem de kadın oldukları için hedef alınmaktadır.
Gazetecilerin yaşadığı bu ikili baskı, toplumsal cinsiyet eşitliğinin medya alanında ne kadar hayati olduğunu göstermektedir. Özgür ve demokratik bir medya düzeni, ancak gazetecilerin güvenli ve eşit koşullarda çalışabildiği bir ortamda mümkündür.
MKG’nin talepleri şu şekilde:
•Kadın gazetecilere yönelik baskılar derhal son bulmalı.
•Yargı süreçleri tarafsız, adil ve şeffaf işletilmeli.
•Dijital sansür uygulamaları kaldırılmalı.
•Tutuklu gazeteciler serbest bırakılmalı, ifade özgürlüğü güvence altına alınmalı.
•Filistin’de ve dünyanın farklı coğrafyalarında gazetecilerin yaşam hakkını korumaya dönük uluslararası mekanizmalar güçlendirilmelidir.
Kadın gazeteciler susturulamaz! Basın özgürlüğü engellenemez!
| 2025 AĞUSTOS AYI KADIN GAZETECİLERE YÖNELİK HAK İHLALLERİ RAPORU İSTATİSTİKİ VERİLER |
1) GAZETECİNİN YAŞAM HAKKI VE GÜVENLİĞİNE YÖNELİK İHLALLER
| Saldırıya Uğrayan | Gazeteci | – |
| Yayın organı | – | |
| Öldürülen Gazeteciler | – | |
| Evine Baskın Düzenlenen Gazeteciler | – | |
| Gözaltına Alınan Gazeteciler | – | |
| Tutuklanan Gazeteciler | – | |
| İfadeye Çağrılan Gazeteciler | – | |
| Kötü Muameleye Maruz Kalan Gazeteciler | 1 | |
| Tehdit Edilen Gazeteciler | 1 | |
| Haber Takibi Engellenen Gazeteciler | 1 | |
| Hapishanelerde Gazetecilere Yönelik İhlaller | – | |
2) GAZETECİYE YÖNELİK DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İHLALLERİ
| Hakkında Soruşturma Açılan Gazeteciler | – | |
| Hakkında Dava Açılan Gazeteciler | – | |
| Cezalandırılan Gazeteciler | Kişi Sayısı | – |
| Hapis Cezası | – | |
| Para Cezası | – | |
| Yargılaması Devam Eden Gazeteciler | Dosya Sayısı | 1 |
| Kişi Sayısı | 2 | |
| Tutuklu Gazeteci Sayısı (04 Ocak 2023 itibariyle) | 5 | |
3) GAZETECİNİN EKONOMİK/SOSYAL HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER
| İşine Son Verilen Gazeteciler | 13 |
| Basın Kartı İptal Edilen Gazeteciler | – |
4) İNTERNET-DİJİTAL MEDYA MECRALARINA YÖNELİK ERİŞİM ENGELİ
| Kapatılan İnternet Sitesi | 8 |
| Kapatılan Dijital Medya Hesabı | 5 |
| Erişim Engeli Getirilen Dijital Medya Platformları | – |
| 2025 AĞUSTOS AYI KADIN GAZETECİLERE YÖNELİK HAK İHLALLERİ RAPORU AYRINTILI VERİLER |
1) GAZETECİNİN YAŞAM HAKKI VE GÜVENLİĞİNE YÖNELİK İHLALLER
02 Ağustos 2025 Kadın gazeteci C.K, sosyal medya üzerinden Saadettin Dernek tarafından tehdit ve hakaret içerikli mesajlar aldığını ifade etti. C.K’nin polis merkezindaki şikayeti sonrası gözaltına alınan Saadettin Dernek, ‘tehdit ve hakaret’ suçundan tutuklandı.
29 Ağustos 2025 Şırnak Eğitim-Sen Şubesi’nin Şırnak Milli Eğitim Müdürlüğü binası önünde yaptığı basın açıklamasında polis, Mezopotamya Ajansı (MA) Muhabiri Zeynep Durgut’un haber takibi yapmasını engelledi.
07 Ağustos 2025 Gazeteci Rahime Karvar’a elektronik kelepçe takıldı. Mahkeme, kararına gerekçe olarak Rahime Karvar’ın duruşmaya katılmamasını gösterdi.
2) GAZETECİYE YÖNELİK DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İHLALLERİ
05 Ağustos 2025 Anayasa Mahkemesi (AYM), JINNEWS Haber Müdürü Öznur Değer’in, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından başlatılan soruşturma kapsamında 25 Ekim 2022’de gözaltına alınarak 29 Ekim 2022’de “örgüte üye olmak” iddiasıyla tutuklandığı ve 8 ay Sincan Kadın Kapalı Cezaevi’nde kaldığı dosyaya dair başvurusunu karara bağladı. Tutuklanmanın hukuki olmadığı, tutukluluğun makul süreyi aştığı, soruşturma dosyasına erişimin kısıtlandığı, tutukluluğa yönelik itirazların geç incelendiği ve Sulh Ceza Hakimliklerinin tarafsız ve bağımsız olmadığına yönelik başvuruları karara bağlayan AYM, belirtilen maddelere yönelik başvurunun kabul edilemez olduğuna karar vererek, yalnızca soruşturma dosyasına erişimin kısıtlanmasına yönelik maddenin kabul edilebilir olduğunu belirterek, 30 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmetti. Yanı sıra AYM, aynı kararı aralarında Gazeteci Dicle Müftüoğlu’na da verdi.
3) GAZETECİNİN EKONOMİK VE SOSYAL HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER
06 Ağustos 2025 Nefes gazetesinde 13 basın emekçisi işten çıkarıldı. İşten çıkarmaları muhabir Özlem Güvemli, sosyal medya platformu X hesabından salı günü yaptığı paylaşımla duyurdu.
4) İNTERNET-DİJİTAL MEDYA MECRALARINA YÖNELİK ERİŞİM ENGELİ
02 Ağustos 2025 Basın İlan Kurumu (BİK), Mersin’de yayın yapan sekiz tane günlük gazetenin resmi ilan yayınlama hakkını süresiz olarak durdurdu. BİK Genel Müdürlüğü, geçtiğimiz ay yaptığı denetimlerde, gazetelerin dağıtımını gerçekleştiren özel firmanın yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmediğini tespit etti. Dağıtım yükümlülüklerini yerine getirmesine rağmen ana dağıtım firmasının ihmali nedeniyle mağdur olan gazeteler de ilan durdurma tedbiriyle karşı karşıya kaldı. İlan hakkı süresiz durdurulan gazeteler şunlar: Akdeniz, Çukurova, Güney, Haberci, Hakimiyet, İmece, Mersin ve Yeni Güney.
16 Ağustos 2025 Yeni Yaşam (@yeniyasamnews), Kürtçe yayımlanan Xwebûn Gazetesi (@rojname_xwebun) ve Ajansa Welat’ın (@ajansawelat) Instagram hesaplarına Türkiye’den erişim, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) kararıyla engellendi. Yeni Yaşam gazetesi, 16 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, Instagram’ın engellemeye gerekçe olarak “hesabın ve hesaptaki hareketlerin tehlikeli kişi ve örgütlerle bağlantılı olduğu” iddiasını sunduğunu belirtti. Gazete ayrıca, bu kararın Instagram hesaplarına getirilen ikinci erişim engeli olduğunu vurguladı. Ajansa Welat da yaptığı açıklamada, BTK tarafından getirilen bu engellemenin hesaplarına yönelik ikinci karar olduğunu duyurdu. Her üç medya kuruluşu yayınlarına Instagram’daki yedek hesapları üzerinden devam ediyor.
19 Ağustos 2025 Instagram, Türkiye’nin en önemli LGBTI+ derneklerinden Kaos GL’nin Instagram hesabına erişim engeli getirdi. Derneğin 19 Ağustos tarihli açıklamasında, mahkeme tarafından alınan erişim engeli kararının ardından Instagram tarafından uygulamaya konulmasıyla birlikte @kaosgl hesaplarına Türkiye’den girilemediği duyuruldu. Kaos GL’nin X (eski adıyla Twitter) hesabı, 24 Haziran’da İstanbul 9. Sulh Ceza Hakimliği kararıyla erişime kapatılmış, bundan üç gün sonra, 27 Haziran’da İstanbul 12. Sulh Ceza Hakimliği’nin hükmüyle de derneğin internet sitesine erişim engeli getirilmişti. Kaos GL, LGBTI+ topluluğu için önemli bir dayanışma kaynağı olmanın ötesinde LGBTI+ bireylerle ilgili gelişmelere dair çok sayıda haberlerin yayınlandığı bir mecra olarak da öne çıkıyor. Dernek, erişim engeline karşı hukuki yola başvurduklarını ve bu süreçte yayınlarını yedek hesabı @kaosglhaber üzerinden sürdürdüklerini açıkladı.
19 Ağustos 2025 X, bir mahkeme kararı üzerine Etkin Haber Ajansı’nın hesabını 19 Ağustos itibariyle beşinci kez askıya aldı. Daha önce birçok kere engellenen ETHA’nın internet sitesine de Türkiye’den halihazırda girilemiyor. Ajans X’teki haber paylaşımlarına yedek hesabı @etkinhbrajansi3 üzerinden devam ettiğini belirtti.
TUTUKLU GAZETECİLERİN LİSTESİ
- Elif Ersoy – Yürürüş Dergisi Yazı İşleri Sorumlusu
- Hatice Duman – Atılım Gazetesi Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü
- Özden Kınık – TRT Eski Çalışanı
- Perihan Erkılınç – Özgür Gelecek Muhabiri
- Songül Yücel – Önsöz Dergisi Genel Yayın Yönetmeni
